بررسي تاثير تاريخ كاشت و خاكپوش‌هاي پلي اتيلن در ميزان آلودگي

به مينوز سبزي و صيفي در كشت تونلي خيار در اصفهان

بررسي تاثير تاريخ كاشت و خاكپوش‌هاي پلي اتيلن در ميزان آلودگي به مينوز سبزي و صيفي در كشت تونلي خيار در اصفهان

محمدرضا نعمت الهي ^{1 ××}، علي فرهادي² ، صادق جلالي ¹

1-    مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اصفهان – بخش تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي

2-    مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اصفهان – بخش تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر

چكيده

مگس مينوز سبزي و صيفي  Liriomyza sativae Blanchard در سالهاي اخير با گسترش دامنه پراكنش خود به آفت مهم سبزيجات و گياهان زينتي در اكثر نقاط جهان تبديل شده است. كنترل شيميائي اين آفت به خاطر فعاليت لاروها درون برگ، رشد و نمو سريع، باروري بالا، تحرك زياد حشرات بالغ، دوره نسبتاً طولاني شفيره در خاك، با دشواري خاصي همراه است و توجه به روشهاي ديگر كنترل آفت ضروري مي‌باشد. كشت تونلي و همچنين استفاده از خاكپوش‌هاي پلي اتيلن در سالهاي اخير در توليد انواع سبزيجات رواج يافته است. به منظور بررسي تاثير استفاده از خاكپوش‌هاي پلي اتيلن در تاريخ‌هاي مختلف كاشت بر ميزان آلودگي به مگس منيوز سبزي و صيفي آزمايشي در قالب كرتهاي خرد شده با چهار تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي كبوترآباد اجرا گرديد. تاريخ كاشت در 4 سطح ( 15 بهمن، 30 بهمن، 15 اسفند و 30 اسفند) به عنوان فاكتور اصلي و پوشش خاك در 3 سطح (‌ نيم تونل با مالچ مشكي، نيم تونل با مالچ شفاف و نيم تونل بدون مالچ) به عنوان فاكتور فرعي بكار برده شدند. جهت تعيين درصد آلودگي در هر كرت 5 بوته به طور تصادفي انتخاب و كل برگهاي هر بوته بررسي گرديده و برگهاي حاوي لارو مينوز به عنوان آلوده شمارش و ثبت گرديد. سپس ميانگين درصد آلودگي براي هر كرت محاسبه گرديد. پس از تجزيه واريانس، ميانگين‌ها با استفاده از آزمون دانكن مقايسه گرديد. نتايج نشان داد كه بين تاريخ‌هاي مختلف كاشت و همچنين بين انواع مختلف خاكپوش اختلاف معني داري وجود ندارد. با اين حال حداقل و حداكثر ميزان آلودگي آفت به ترتيب مربوط به تاريخ‌هاي كشت اول (15 بهمن) و سوم (15 اسفند) بود و خاكپوش مشكي بيشترين درصد آلودگي را داشت. بنابراين به نظر مي رسد در اين شيوه كاشت انتخاب تاريخ‌هاي كاشت زودتر مي‌تواند به كاهش آلودگي بوته‌هاي خيار به آفت منيوز سبزي و صيفي منجر شود. نتايج حاصل از اين تحقيق با نتايج بعضي از محققين درخصوص عدم تاثير انواع مختلف خاكپوش پلي اتيلن بر جمعيت منيوز سبزي و صيفي مطابقت دارد.

كلمات كليدي: مينوز، خاكپوش، تاريخ كاشت، كشت تونلي، خيار، اصفهان

مقدمه

مگس مينوز سبزي و صيفي با نام علمي Liriomyza Salivae Blanchard يك آفت جدي براي تعدادي از سبزيجات و گياهان زينتي در سراسر جهان محسوب مي‌شود (12). اين گونه پلي‌فاژ و منشاء آن ناحيه نئاركتيك است، اما در سالهاي اخير دامنه انتشار آن به اكثر نقاط جهان گسترش يافته است (6). اين حشره اولين بار در سال 1379 از ايران گزارش شد و به عنوان يكي از آفات مهم مزارع گوجه‌فرنگي، خيار، ماش و لوبيا چشم‌بلبلي پاييزه در استان خوزستان معرفي گرديد (1). تغذيه لاروها از بافت مزوفيلي برگ در تراكم‌هاي بالا خسارت اصلي را ايجاد نموده و باعث كاهش عملكرد و پايين آمدن ارزش بازاري گلهاي زينتي مي‌شود (3). انتقال سه پوتي ويروس توسط اين حشره روي كرفس و هندوانه گزارش شده است (15) تا مدتها تنها روش مبارزه عليه اين آفت استفاده از حشره‌كشهاي شيميايي بود. كنترل شيميايي اين آفت به خاطر فعاليت لاروها درون برگ‌ها، رشد و نمو سريع، باروري بالا، تحرك زياد حشرات بالغ، دوره رشد نسبتاً زياد و مرحله شفيرگي داخل خاك و توسعه سريع مقاومت به حشره‌كشها تا كنون با دشواريهاي خاصي همراه بوده است (12). اين سمپاشي‌ها معمولاً با از بين بردن پارازيتوئيدها كه نقش موثري در تنظيم جمعيت اين آفت در شرايط طبيعي به عهده‌دارند باعث طغيان مجدد آفت خواهد شد (9).

تاريخ كاشت در كنار ساير عوامل زراعي مانند نوع رقم و فاصله كاشت روي ميزان آلودگي محصول به مينوز تاثير مي‌گذارد (14). به طور كلي جمعيت مينوز گونه‌هاي مختلف Liriomyza در كشت‌هاي بهاره و زمستانه محصولات كمتر از كشت‌هاي تابستانه و پاييزه مي‌باشد كه اين امر احتمالاً به دليل حرارت كمتر و پارازيته شدن مينوز در اين كشت‌ها مي‌باشد (11). در مقابل گزارش شده است كه كاشت لوبيا بين تاريخ‌هاي اواسط تا اواخر آبان روي جمعيت مينوز L. trifolii تاثير معني‌داري ندارد (2).

استفاده از پلاستيك‌هاي جاذب ماوراء بنفش به عنوان پوشش تونل در كشت Muskmelon باعث محافظت محصول از حشرات آفات مختلف از جمله مينوز گوجه‌فرنگي Liriomyza bryoniae گرديده است (5). استفاده از مالچ‌هاي پي‌اتيلن شفاف باعث كاهش جمعيت شته‌ها و سفيدبالك‌ها گرديد، اما روي آلودگي به مگس مينوز تاثيري نداشت (10). مالچ آلومينيومي با حالت مختلف (نوار آلومينيوم يا كاملا رنگ شده) تاثيري در جمعيت مينوز Liroroyza spp. و كنه‌هاي تارعنكبوتي Tetranychus روي فلفل در مزارع كاليفرنيا نداشت (8). جمعيت L. triofolii در مزارع گوجه‌فرنگي در كرتهايي كه داراي پوشش پلي‌اتيلن بوده و به صورت دوره‌اي با آبياري باراني خيس مي‌شدند. نسبت به كرتهاي فاقد پوشش كمتر بوده است. علت اصلي اين امر غرق شدن شفيره‌هاي آفت روي پوشش پلاستيك ذكر شده است (7). چالفت و همكاران (4) سه نوع مالچ (پلاستيك آلومينيومي، سفيد و آبي و كاغذ قهوه‌اي) را در مزارع هندوانه امتحان كرده و دريافتند اين مالچ‌ها آلودگي به مينوز L. munda را كاهش مي‌دهند و سبب افزايش عملكرد محصول مي‌شوند. در مقابل پرايس و پو (13) گزارش كردند كه جمعيت مينوز در مزارع گوجه فرنگي كه به صورت مالچ يا روي پايه كشت شده باشند بيشتر مي‌باشد.

مواد و روشها

به منظور بررسي تاثير استفاده از خاكپوش‌هاي پلي‌اتيلن در تاريخ‌هاي مختلف كاشت روي ميزان آلودگي خيار  به مينوز سبزي و صيفي در كشت تونلي آزمايشي در قالب طرح اسپليت پلات با 4 تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي كبوترآباد به اجرا در آمد. تاريخ كاشت در 4 سطح (15 بهمن، 30 بهمن، 15 اسفند و 30 اسفند) فاكتور اصلي و خاكپوش پلي‌اتيلن در سه سطح (مشكي، شفاف و بدون مالچ) فاكتور فرعي بود. پس از آماده كردن بستر كاشت و زدن مفتولهاي سيمي، كشت در نيم تونل انجام گرديد. عمليات زراعي مطابق عرف منطقه انجام گريدد. در تيمارهاي داراي مالچ، پلاستيك قبل از كاشت در كف بستر پهن گرديده و سپس كاشت انجام گرديد. جهت تعيين درصد آلودگي به مگس L. sativae درهر كرت 5 بوته به طور تصادفي انتخاب و سپس كل برگهاي هر بوته بررسي گرديده و برگهاي حاوي لارو مينوز به عنوان آلوده شمارش و ثبت گرديد. سپس ميانگين درصد آلودگي براي هر كرت محاسبه گرديد. داده‌هاي جمع‌آوري شده ابتدا با فرمول جذر (5/0+X) تبديل گريدده و سپس عمليات تجزيه واريانس انجام گرديده و ميانگين‌ها با آزمون دانكن مقايسه شد.

نتيجه و بحث

نتايج تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين‌ها به ترتيب در جداول (1 و 2) ارائه شده است. همانطوريكه ملاحظه مي‌شود بين تاريخ‌هاي مختلف كاشت و همچنين انواع مختلف خاكپوش اختلاف معني‌دار وجود ندارد. با اين حال حداقل و حداكثر ميزان آلودگي به ترتيب مربوط به تاريخ كشت اول (15 بهمن) و سوم (15 اسفند) بود. بدين ترتيب به نظر مي‌رسد انتخاب تاريخ كاشت‌هاي زودتر با كاهش آلودگي خيار در كشت نيم تونل به مگس مينوز سبزي و صيفي همراه است. از نظر مالچ، ميزان‌آلودگي در هر دو نوع خاكپوش بيشتر از تيمار بدون مالچ ودر خاكپوش سياه حداكثر بود. اين نتايج با نتايج بعضي محققين (8 و 10) در خصوص عدم تاثير معني‌دار انواع مختلف خاكپوش‌ در جلب مينوز سبزي و صيفي مطابقت دارد. عوامل مختلف زراعي از جمله نوع رقم، فاصله كاشت و مقايسه تراكم جمعيت مينوز در كشت‌هاي بهاره و پاييزه خيار پيشنهاد مي‌شود.

جدول 1- نتايج تجزيه واريانس درصد آلودگي به مينوز سبزي و صيفي

^n.s : فاقد اختلاف معني دار

جدول 2- مقايسه ميانگين‌هاي درصد آلودگي به مينوز سبزي و صيفي

ميانگين‌هاي داراي حروف مشترك در سطح 05/0 اختلاف معني‌داري ندارند.

منابع مورد استفاده:

1-  كلانتر هرمزي، ف.،1. صحراگرد،ر.مهاجري، و ج. جلالي سندي. 1379. معرفي مگس مينوز سبزي و صيفي Liriomyzo sativae Blanchard (Diptera: Agromyzidae) در استان خوزستان. خلاصه مقالات چهاردهمين كنگره گياهپزشكي ايران. اصفهان. جلد اول (آفات). صفحه 251.

2       Abdalla, T.E.E. 1995. Optimizing sowing date of faba bean for grain yield and to control leaf miner Liriomyza trifolii (Burg) in New Haifa, Sudan. FABIS Newsletter. 35-36: 19-20.

3       Capinera, J.L. 2001. Vegetable leafminer, Liriomyza sativae. University of Florida, Department of Entomology and Nematology. Available at: http://creatures.ifas.ufl.edu/veg/leaf/vegetable_leafminer.htm.

4       Chalfant, R.B., Janworski, C.A., Johnson, A.W.& D.R. Summer. 1977. Reflective film mulches, millet barriers and pesticides: effects on watermelon mosaic virus, insects, nematodes, soil-borne fungi, and yield of yellow summer squash. J. Amer. Soc. Hortic. Sci. 102: 11-15.

5       Cheng, C.H. & S.C. Ho. 1997. Evaluation of the effects of ultraviolet-absorbing film on the population of insect pests and yield of muskmelon. Plant Protect. Bull. Taipei. 39: 298-304.

6       Deerning, J.C. 1992. Liriomyza sativae Blanchard (Diptera: Agromyzidae) established in the Old World. Tropical Pest Manag. 38: 218-219.

7       Keularts, J.L.W. & R.K. Lindqusit. 1989. Increase in mortality of perepupoe and pupae of Liriomyza trifolii (Diptera: Agromyzidae) by manipulation of relative humidity and substrate. Environ . Entomol. 18: 499-503.

8       Kring, J.B. & D.J. Schuster. 1992. Management of insects on pepper and tomato with UV-reflective mulches. Florida Entomol. 75: 119-129.

9       Murphy, S.T. & J. Lasalle. 1999. Balancing biological control strategies in the IPM of New World invasive Liriomyza leaf miner in field vegetable crops. Biocontrol news and information. 20: 91-104.

10  Orozco-Santos, M., Perez-Zamoca, O. & O. Lopez-Arriaga. 1995. Floating row cover and transparent mulch to reduce insect populations, virus diseases and increase yield in cantaloupe. Florida Entomol. 78: 493-501.

11  Palumbo, J.C. Mullis, C.H. & F.J. Reyes. 1994. Composition, Seasonal abundance, and parasitism of Liriomyza  (Diptera: Agromyzidae) species on lettuce in Arizona. J. Econ. Entomol. 87: 1070-1077.

12  Parella, M.P. 1987. Biology of Liriomyza. Ann. Rev. Entomol. 32: 201-224.

13  Price, J.F & S.L. Poe. 1976. Response of Liriomyza (Diptera: Agromyzidae) and its parasites to stake and mulch culture of tomatoes. Florida Entomol. 59: 85-87.

14  Sohi, A.S., Mann, H.S. Singh, J., Singh, B., Dhaliwal, C.S., Balray-Singh & J